Oddymianie klatek schodowych – przepisy i praktyka

Klatki schodowe, jako główne drogi ewakuacyjne budynku, wymagają zapewnienia rozwiązań umożliwiających przemieszczanie się nawet w sytuacji wystąpienia warunków wyjątkowych, w tym pożaru. Jednym z podstawowych sposobów jest stosowanie odpowiednich systemów oddymiania klatek.

Konieczność oddymiania klatek schodowych wynika między innymi z zapisów Warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Obowiązek ten obejmuje większość budynków wielokondygnacyjnych.

Z czego wynika konieczność oddymiania klatek schodowych?

Konieczność oddymiania klatek schodowych wynika z kilku kluczowych powodów, związanych głównie z bezpieczeństwem osób znajdujących się w budynku w przypadku pożaru. Oto najważniejsze z nich:

• Bezpieczeństwo ewakuacji: Klatki schodowe pełnią rolę dróg ewakuacyjnych. W przypadku pożaru, dym i gorące gazy mogą znacząco utrudniać ewakuację osób z budynku. Oddymianie pozwala na utrzymanie niskiego poziomu dymu, co zwiększa szanse na bezpieczne opuszczenie budynku.
• Ograniczenie rozprzestrzeniania się ognia: Systemy oddymiające mogą pomóc w ograniczeniu rozprzestrzeniania się dymu i ognia na inne części budynku, co może dać więcej czasu na reakcję straży pożarnej oraz na ewakuację osób znajdujących się w zagrożonych strefach.
• Poprawa widoczności: Dym w klatkach schodowych może znacznie ograniczać widoczność, co utrudnia orientację w sytuacji kryzysowej. Oddymianie poprawia widoczność, co ułatwia ewakuację i działania ratunkowe.
• Ochrona zdrowia: Dym zawiera szkodliwe substancje chemiczne i cząsteczki, które mogą być niebezpieczne dla zdrowia. Oddymianie zmniejsza stężenie tych substancji, co jest szczególnie ważne w przypadku osób z problemami zdrowotnymi.
• Zwiększenie efektywności działań ratunkowych: Mniejsze stężenie dymu i lepsza widoczność ułatwiają pracę służb ratunkowych, umożliwiając im szybsze i skuteczniejsze przeprowadzenie akcji gaśniczej oraz ewakuacji osób poszkodowanych.

Z tych powodów wiele budynków, zwłaszcza wysokich i użyteczności publicznej, jest wyposażonych w systemy oddymiające, które są kluczowym elementem strategii ochrony przeciwpożarowej.

Oddymiane klatek schodowych – przepisy

Ze względu na wagę systemu oddymiania oraz jego znacznie dla zapewnienia bezpieczeństwa, jego projektowanie oraz montaż są określane w kilku opracowaniach prawnych. Wśród nich znajdują się m.in.:

• Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (Dz.U. 1994 nr 89 poz. 414);
• Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz.U. 1991 nr 81 poz. 351);
• Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz.U. 2010 nr 109 poz. 719);
• Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Budownictwa z dnia 14 listopada 2017 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. 2017 poz. 2285);
• Wytyczne CNBOP-PIB W-0003:2016;
• Normie PN-EN 12101-6:2007. Systemy kontroli rozprzestrzeniania dymu i ciepła – Część 6: Wymagania techniczne dotyczące systemów różnicowania ciśnień – Zestawy urządzeń.

Zgodnie z zapisami prawa, oddymianie klatek schodowych jest wymagane w odniesieniu do budynków:

• niskich (N), w których znajduje się strefa pożarowa ZL II;
• średniowysokich (SW), w których znajduje się strefa pożarowa ZL I, II, III bądź V;
• niskich (N) lub średniowysokich (SW), jeżeli zawierają one strefę pożarową PM o gęstości obciążenia ogniowego powyżej 500 MJ/m² lub na ich terenie znajduje się pomieszczenie zagrożone wybuchem (w takim wypadku należy zastosować obudowane i zamykane klatki schodowe, wyposażone w urządzenia zapobiegające zadymieniu lub umożliwiające odprowadzanie dymu);
• wysokich (W) w klatkach schodowych i przedsionkach przeciwpożarowych dla stref pożarowych ZL I, II, III i V bądź PM (w zależności od rodzaju strefy w obiekcie powinny znajdować się urządzenia zapobiegające zadymieniu oraz samoczynne urządzenia oddymiające sparowane z czujnikami dymu);
• wysokościowych (WW) w klatkach schodowych i przedsionkach przeciwpożarowych dla wszystkich stref pożarowych ze szczególnym uwzględnieniem strefy ZL IV, która, oprócz urządzeń zapobiegających zadymieniu, musi posiadać samoczynne urządzenia oddymiające sparowane z czujnikami dymu.

System oddymiania klatki schodowej – części składowe

Grawitacyjny system oddymiania klatek schodowych składa się z kilku kluczowych elementów, które współpracują ze sobą w celu zapewnienia skutecznego usuwania dymu i poprawy bezpieczeństwa w budynkach. Poniżej przedstawiono najważniejsze składniki takiego systemu.

• Otwory wentylacyjne – to elementy, które umożliwiają wnikanie powietrza do klatki schodowej oraz odprowadzanie dymu na zewnątrz. Są to przede wszystkim klapy dymowe, okna lub specjalne przesłony.
• Klapy dymowe – automatycznie otwierające się lub ręcznie sterowane urządzenia, które pozwalają na skuteczne odprowadzenie dymu z klatki schodowej na zewnątrz budynku.
• Wentylatory – mogą być stosowane w systemach aktywnych. W układach grawitacyjnych działanie systemu opiera się na naturalnym ciągu powietrza.
• Kanały dymowe – przewody, którymi dym jest odprowadzany z klatki schodowej na zewnątrz budynku. Powinny być odpowiednio zaprojektowane, aby umożliwić swobodny przepływ dymu.
• Czujniki dymu i temperatury – urządzenia, które monitorują obecność dymu oraz poziom temperatury, co pozwala na automatyczne uruchamianie systemu oddymiania w przypadku pożaru.
• Ręczne przyciski oddymiania – umożliwiają szybkie i łatwe włączenie systemu oddymiania w przypadku wykrycia dymu lub ognia. Dzięki łatwej dostępności przycisków oddymiania, personel i mieszkańcy budynku mogą szybko reagować na zagrożenie, co zwiększa ogólne bezpieczeństwo.
• System alarmowy – układ powiązany z czujnikami, który informuje o zagrożeniu pożarowym oraz uruchamia proces oddymiania.
• Systemy sterowania – umożliwiają automatyzację działania systemu oddymiania, koordynując pracę wszystkich jego elementów w odpowiedzi na detekcję dymu lub ognia.
• Przeszkody i uszczelnienia – elementy zabezpieczające przed niekontrolowanym przepływem dymu do innych części budynku. Mogą to być drzwi przeciwpożarowe lub uszczelki.

Każdy z tych elementów odgrywa istotną rolę w zapewnieniu skutecznego oddymiania klatek schodowych, co jest kluczowe dla bezpieczeństwa użytkowników budynku w przypadku pożaru.

W celu zapewnienia skutecznej i bezpiecznej pracy, system oddymiania klatek schodowych musi spełniać określone wymagania i osiągać właściwe parametry techniczne. Do najważniejszych wskaźników należą:

• wydajność systemu – zdolność do usuwania dymu i ciepła w określonym czasie, co jest kluczowe dla zapewnienia bezpieczeństwa ewakuacji;
• temperatura – maksymalna temperatura, jaką system może wytrzymać oraz temperatura, do jakiej może podnieść się powietrze w klatce schodowej bez uszkadzania konstrukcji;
• przepływ powietrza – wartość przepływu powietrza, która powinna być dostosowana do wielkości klatki schodowej oraz potencjalnych źródeł pożaru;
• czas reakcji systemu – czas, w jakim system oddymiania uruchamia się po wykryciu pożaru, co ma kluczowe znaczenie dla minimalizacji skutków pożaru;
• efektywność usuwania dymu –zdolność do skutecznego usuwania dymu z przestrzeni, co pozwala na poprawę widoczności i umożliwia bezpieczną ewakuację;
• zasilanie i niezawodność – system powinien mieć odpowiednie źródła zasilania, w tym backupowe, aby zapewnić jego działanie w przypadku awarii zasilania;
• kompatybilność z innymi systemami – system oddymiania powinien być zintegrowany z innymi systemami ochrony przeciwpożarowej, takimi jak systemy alarmowe;
• łatwość konserwacji – system powinien być zaprojektowany w sposób umożliwiający łatwą konserwację i naprawy, co zapewnia jego długotrwałe i niezawodne działanie.
• wymagania normatywne – system powinien spełniać odpowiednie normy i przepisy prawne dotyczące ochrony przeciwpożarowej, w tym regulacje krajowe i europejskie.
• estetyka i integracja z architekturą budynku – projekt powinien uwzględniać aspekty estetyczne, aby system nie wpływał negatywnie na wygląd budynku.

Uwzględnienie tych wskaźników przy projektowaniu systemu oddymiania klatek schodowych jest kluczowe dla zapewnienia bezpieczeństwa użytkowników budynku.